BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI
(1914-1918)
Savaş başlamadan
önce
İTİLAF(Uzlaşma) DEVLETLERİ (1907)
İTTİFAK(Bağlaşma) DEVLETLERİ(1882)
İNGİLTERE,FRANSA,RUSYA
ALMANYA,AVUSTURYA-MACARİSTAN,
İTALYA
Savaş Başladıktan
sonra
İNG./FR./ÇARLIK RUSYASI/İTALYA
SIRBİSTAN/YUNANİSTAN/ROMANYA
PORTEKİZ/BREZİLYA/JAPONYA/
A.B.D.
ALMANYA/AVUSTURYA- MACARİSTAN
BULGARİSTAN/OSMANLI DEVLETİ
SAVAŞIN NEDENLERİ:
19.yy Avrupa’sını etkileyen iki önemli olay SANAYİ DEVRİMİ ve FRANSIZ İHTİLALİDİR.Sanayi Devrimi sonrasında HAMMADDE ve PAZAR ihtiyacı yüzünden SÖMÜRGECİLİK doğmuştur.Fransız İhtilalinin sonucunda ise MİLLİYETÇİLİK,EŞİTLİK,ADALET ve ÖZGÜRLÜK ilkeleri ortaya çıkmış ve Fransa’dan tüm dünyaya yayılmıştır.Bu ilkelerden MİLLİYETÇİLİK ilkesi çok uluslu devletleri çok etkilemiş,kendi devletlerini kurmak isteyen azınlık devletler ayaklanarak imparatorlukları parçalamışlardır.
1.Dünya Savaşının nedenleri 19.yy.da ortaya çıkmaya başlamış,20.yy. başlarında iyice patlama noktasına gelmiştir.
1)Siyasi birliğini erken kuran devletler,sanayi devrimini erken başlattılar dolayısıyla sömürgecilik yarışında önde gittiler,birliğini tamamlamakta geç kalan dolayısıyla sanayi devrimine ve sömürgecilik yarışına geç girdiler.Ekonomik alanda üstünlük sağlama amacıyla başlayan bu yarış daha sonra askeri alanda üstünlük sağlama şekline dönüştü.Devletler ekonomik alanda elde ettiklerini askeri güçle korumak için SİLAHLANMAYA önem verdiler.
2)BALKANLAR,Avrupa’nın en bunalımlı bölgesiydi.MİLLİYETÇİLİK akımının etkisiyle isyanlar başladı.Kendilerine NÜFUZ ALANI (güç bölgeleri) yaratmak isteyen devletler bu isyanları çıkarları doğrultusunda yönlendirdiler.
3)Rusya,bütün Slavları kendi bayrağı altında toplamak isterken,egemenliği altında birçok SLAV barındıran AVUSTURYA-MACARİSTAN İMP.luğu buna engel olmaya çalıştı.(Avusturya-Mac ve Rusya bu nedenle aynı blokta yer alamazdı.)
4)19.yy.2.yarısında sanayileşmeye başlayan ALMANYA ve İTALYA’nın sömürge elde etme isteği Avrupa’nın sömürgesi çok olan devletlerini endişelendirdi.Bu devletlerin başında İNGİLTERE ve FRANSA geliyordu.İngiltere,Almanya’yı kendisine rakip olarak görüyor,Fransa ise 1871’de Almanya’ya kaptırdığı kömür zengini ALSAS-LOREN (ALSACE-LORRAİNE) bölgesini geri almak fırsat bekliyordu. (Bu nedenlerle Almanya,Fransa ve İngiltere ile aynı blokta yer alamazdı.
Devletler arasındaki çıkar çatışmaları,bolklaşmaları kaçınılmaz hale getirdi.20.yy. başında Avrupa devletleri ikiye bölünmüş durumdaydı.Bu bloklaşmanın ortaya çıkmasında sömürgeler,hammadde kaynakları ve dış pazarlar için birbiriyle yarışan İngiltere ve Almanya’nın etkisi büyüktür.
SAVAŞIN BAŞLAMASI ve GELİŞMESİ:
Gruplaşan devletler amaçlarına ulaşmak için tek çarenin savaşmak olduğuna inanıyorlardı.Bu gergin durumun savaşa dönüşmesi için bir BAHANE gerekiyordu.Bu bahane 1.Dünya savaşının GÖRÜNÜRDEKİ nedeni oldu.
SAVAŞIN GÖRÜNÜRDEKİ NEDENİ:
Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun veliaht’ının SARAYBOSNA’YI (Bosna-Hersek’in merkezi) ziyaretinde bir Sırp milliyetçisi (PİRİNCİP) tarafından öldürülmesidir.(28 Haziran 1914) Bu olay savaşı başlatan bir kıvılcım oldu.
Bu olay üzerine Avusturya-Macaristan,Sırbistan’a savaş açtı.Balkanları egemenliği altına almak isteyen RUSYA,Sırbistan tarafında savaşa girdi. ALMANYA,kendi grubunda bulunan AVUSTURYA-MACARİSTAN’ın yanında yer aldı.FRANSA ve İNGİLTERE ise RUSYA’nın yer aldı.İTALYA,bir süre tarafsız kaldıktan sonra,kendisine Batı Anadolu ( İzmir ve çevresi) vaat edilmesi üzerine İTİLAF devletleri tarafına geçti.Savaş devam ederken değişik tarihlerde JAPONYA,ROMANYA,BREZİLYA,YUNANİSTAN,PORTEKİZ,A.B.D. itilaf devletlerine katıldılar.
OSMANLI DEVLETİNİN 1.DÜNYA SAVAŞINA GİRMESİ:
1.Dünya Savaşı başladığı sırada İtilaf ve İttifak devletlerinin Osmanlı Devletiyle ilgili düşünceleri farklıydı.
İTİLAF DEVLETLERİ OSMANLI DEVLETİNİN 1.DÜNYA SAVAŞINA GİRMESİNİ NİÇİN İSTEMEDİ?
Yeni cepheler açılacağı için daha çok cephede savaşmak zorunda kalacaklardı.
Sömürgelerine giden yol,Osmanlı’dan geçtiği için kapanacaktı.
İTİLAF DEVLETLERİ OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞA GİRMEMESİ İÇİN HANGİ VAATLERDE BULUNDULAR?
Kapitülasyonların kaldırılabileceği,
Alınan borçların görüşülmesi,
Parası ödenen gemilerin Osmanlı’ya verilmesi.
ALMANYA NİÇİN OSMANLI DEVLETİNİ KENDİ YANINDA SAVAŞA GİRMESİNİ İSTEDİ?
İngiltere’nin sömürgelerine giden yolu kapatmak,İngiltere’nin sömürgelerine ve petrole sahip olmak.
Osmanlı Devleti savaşa girerse yeni cepheler açılacak,İtilaf Devletleri askerlerinin bir bölümü bu cephelere kaydırılacak,Almanya’nın savaştığı kuvvetlerin sayısı azalacaktı.
Osmanlı padişahının HALİFELİK NÜFUZUNDAN yararlanıp,İngiltere sömürgelerindeki Müslümanları savaş dışında tutmak.(Araplar-petrol)
İngiltere ve Fransa’nın Rusya ile karşılıklı yardımlaşmalarını önlemek.(Boğazları kapatarak)
Osmanlı askerlerini ve hammaddesini kullanmak.
OSMANLI HÜKÜMETİNİN (İttihat ve Terakki) ALMANYA’NIN YANINDA SAVAŞA GİRMEK İSTEMESİNİN NEDENLERİ:
Harbiye nazırı Enver Paşa,savaşa girmeyi isteyenler arasındaydı.Çünkü;
Alman hayranıydı ve savaşı Almanya’nın kazanacağına inanıyordu.Son savaşlarda kaybedilen yerler geri alınabilirdi.
Pantürkizm(Bütün Türkleri bir bayrak altında toplama.Özellikle Rus egemenliği altında yaşayan Türkleri./TURANCILIK)
OSMANLI DEVLETİNİN 1.DÜNYA SAVAŞINA GİRMESİ (11 Kasım 1914)
Savaş başladığı zaman Osmanlı Devleti tarafsızlığını ilan etti.Bazı devlet adamları,Balkan felaketlerinin yaraları sarılmadan yeni bir savaşa katılmayı tehlikeli buluyorlardı.İtilaf devletleri Osmanlı Devletinin savaşamayacak durumda olduğunu biliyorlardı.
Osmanlı Devletinin en güçlü adamı Enver Paşa’nın başını çektiği grup savaşa girilmesinden yanaydı.Almanlara gizli bir bağlaşma antlaşması imzaladılar.Birkaç gün sonra da Akdeniz’deki İngiliz donanmasından kaçan iki Alman savaş gemisi (GOBEN ve BRESLAV) Başkomutan vekili Enver Paşa’nın izniyle Çanakkale Boğazını geçerek İstanbul’a sığındı.Tarafsız olduğu için Osmanlı Devletinin bu iki gemiyi elinde tutması ve içindeki mürettebatı da göz altına alması gerekirdi.Ama bu yapılmayarak iki savaş gemisinin satın alındığı ilan edildi.(Gemilere YAVUZ ve MİDİLLİ isimleri verildi.)Mürettebatının da Osmanlı hizmetine alınması kararlaştırıldı.
İtilaf devletleri,Osmanlı Devletine Alman deniz askerlerinin Almanya’ya geri gönderilmeleri şartı ile kapitülasyonları kaldıracaklarını ve paraca yardımda bulunacaklarını bildirdiler.Osmanlı Devleti bu önerilere karşılık kapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdı.İki Alman savaş gemisi Enver Paşa’nin gizli bir buyruğu ile Karadeniz’e çıkarak hiçbir neden yokken Rusya’ya ait SİVASTOPOL ve ODESSA limanlarını topa tuttu.Oldu bittiye getirilerek Osmanlı Devleti savaşa sürüklendi.İtilaf Devletleri Osmanlı Devletine savaş açtılar.Osmanlı,Almanya’nın yer aldığı İTTİFAK Devletleri grubunda savaşa dahil oldu.Osmanlı savaşa girince tahmin edildiği gibi yeni cepheler açıldı.
OSMANLI DEVLETİNİN 1.DÜNYA SAVAŞINDA SAVAŞTIĞI CEPHELER:
ANA CEPHELER:
(1.dereceli)
1)KAFKAS CEPHESİ
2)ÇANAKKALE CEP.
3)IRAK CEPHESİ
4)SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ
YARDIMCI CEPHELER:
(2.dereceli)
1)İRAN CEPHESİ
2)YEMEN CEPHESİ
3)HİCAZ CEPHESİ
MÜTTEFİKLERE YARDIM AMACIYLA SAVAŞILAN CEPHELER:
GALİÇYA(ROMANYA) ve MAKEDONYA CEPHELERİ:
Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan’ı desteklemek için
RUSYA,ROMANYA ve FRANSA’ya karşı savaşıldı.
ANA CEPHELER:
KAFKASYA CEPHESİ: Trabzon’dan Van’a uzanır.Rus’ların Doğu Anadolu’ya saldırısı ile Ruslarla ve onların kışkırttığı Ermenilerle savaşıldı.(Aralık 1914)
Enver Paşa karşı taarruza geçti.Yanlış taarruz,salgın hastalık,şiddetli soğuklar ve açlık gibi nedenlerle çok kayıp verildi.ERZURUM,MUŞ,BİTLİS,TRABZON ve ERZİNCAN Ruslar’ın eline geçti.
Çanakkale Savaşından sonra bu cephede görev alan MUSTAFA KEMAL,MUŞ ve BİTLİS’İ düşman elinden kurtardı.(1916)( Bu cephedeki başarısıyla 35 yaşında GENERAL oldu.)
Çarlık Rusya’sı özellikle Çanakkale zaferinden sonra yardım alamayınca iyice çökme yoluna girmişti.Çarlık rejimini devirmeyi amaçlayan komünistler (Bolşevikler)bu durumdan yararlanarak halkı ayaklandırdılar.1917 yılında başlayan bu ayaklanma Çarlık rejiminin (Menşevikler) yıkılmasıyla sonuçlandı.Rusya’da rejim değişikliği yaşandı.Komünist bir düzen kuruldu.Yeni Rus yönetimi Almanya ve bağlaşıkları ile barış yaparak savaştan çekildi.(1917)
Polonya’nın BREST-LİTOWSK kentlerinde yapılan iki barışla(9 Şubat ve 3 Mart 1918) komünist Rusya savaşa son verdiğini kabul etti.Böylece Almanya’nın doğusundaki cephe kapanmış oluyordu.Ruslar,Doğu Anadolu’dan da çekildiler.1878 BERLİN ANT.ile aldıkları KARS-ARDAHAN ve BATUM’U Osmanlı Devleti’ne geri verdiler.
ÇANAKKALE CEPHESİ: İstanbul ve Boğazlar savunuldu.İngiliz, Fransız ve İngiliz sömürge askerleri olan ANZAK ASKERLERİ( Avustralya ve Yeni Zelanda askerleri) ve GURKHALAR’la (Hindistan yerlileri) savaşıldı.
Savaş denizde ve karada olmak üzere iki yerde yapıldı.Zaferin kazanılmasında denizde;NUSRAT MAYIN GEMİSİNİN,karada(Gelibolu yarımadasında) ise MUSTAFA KEMAL’İN rolü büyüktür.
ÇANAKKALE CEPHESİNİN AÇILMASININ NEDENLERİ:
1)Rusya savaşa girdikten bir süre sonra DOĞU AVRUPA’DA yenilgilere uğradı bu nedenle bozuk olan Rus ekonomisi daha da bozuldu.Dostlarına yardım etmek isteyen İngiliz ve Fransızlar Alman donanmasını varlığı yüzünden BALTIK DENİZİNE giremiyorlardı.Rusya’ya yardım için en elverişli yol ÇANAKKALE ve İSTANBUL BOĞAZLARINDAN geçiyordu.
2)Boğazlar ve İstanbul alınırsa Osmanlı Devletini savaş dışı etmek mümkün olabilir ve TRAKYA üzerinden Bağlaşma devletlerine karşı hem yeni bir cephe açılır hem de Rusya’ya kolayca malzeme yardımı yapıp Almanlara karşı dirençli olmaları sağlanabilirdi.
3)İngiltere’nin sömürgelerine giden yol açılacak ve ORTADOĞU petrollerine sahip olunacaktı.
ÇANAKKALE’DE DENİZDE SAVAŞ:
İngiliz ve Fransız gemilerinden oluşan İtilaf Devletleri donanması Türk mevzilerini ağır bir top ateşine tutarak Çanakkale Boğazını geçme girişiminde bulundu.(18 MART 1915) Türk topçularının olağanüstü yetenekleri ve NUSRAT mayın gemisinin boğazı mayınlaması (elde kalan son 26 mayın-42metre.) itilaf donanması için felaket oldu.İngiliz ve Fransız gemilerinin bir bölümü battı,bir bölümü ağır yara aldı.İtilaf devletleri çekilme kararı aldı.
NUSRAT MAYIN GEMİSİ KOMUTANI:Yzb.Hakkı YARAN
MAYIN GRUP KOMUTANI:Binbaşı Nazmi AKPINAR
İşgal Kuvvetleri saldırıya 96 gemi ile katıldı.
18 MART 1915 tarihinde BATIRILAN GEMİLER:
BOUVET: Fransız
OCEAN ve IRREXSISTIBLE: İngiliz.
AĞIR YARA ALANLAR:
INFLEXIBLE ve AGAMEMNON:İngiliz
GOUBİS ve CHARLEMANGE. Fransız.
DİĞER GEMİLER:
QUOEN ELİZBETH
LORD NELSON KOMUTANLARI:AMİRAL GARDEN
TRİUMPH
SWIFTSURE
PRİNCE GEORGE
MAJECTIC
VENGEANCE
ALBLON
CANOPUS
CORNWALLIS
_________&_________
1913 yılında,padişah ABDÜLAZİZ döneminde Almanlar tarafından Türkler’e 40cm çapında bir top hediye edilmiştir.Nedeni Türklerin silah gereksinmelerinin kendilerinden karşılanmasıdır.Bu top 1915 yılında Çanakkale savaşında kullanılmış,(bir çavuş tarafından) top mermisi Inflexıble gemisinin bacasından içeri girerek geminin ağır yara almasına neden olmuştur.Gemi 570 kişilik mürettebatıyla batar.Bu top mermisi daha sonra hammadde olarak kullanılmak üzere bir kısmı kesilmiş(Kırıkkale silah fabrikasında)üzerinde Abdülaziz’in tuğrası olmasından dolayı kullanılmamıştır.
__________&_________
KARADA (GELİBOLU YARIMADASINDA ) SAVAŞ:
Çanakkale Boğazını gemilerle geçemeyeceklerini anlayan İtilaf devletleri,GELİBOLU YARIMADASINI karadan geçmek üzere SEDDÜLBAHİR,ANAFARTALAR,ARIBURNU,ve CONKBAYIRINA çıkarma yaptılar.(NİSAN 1915)Anafartalar Grup Komutanı (19.Tümen)Mustafa Kemal,silah arkadaşları ve inançlı askerleri ile Çanakkale karadan da geçilemedi.(1916)
ÇANAKKALE ZAFERİNİN SONUÇLARI:
1)Rusya’daki Çarlık rejimi çöktü,Bolşevikler,ihtilalle yönetimi ele geçirdiler.Rejim yüzünden İngiliz ve Fransızlarla ters düştükleri için SAVAŞTAN ÇEKİLDİLER.(1917)
2)İtilaf devletleri yalnız kaldı.Almanlar bir süre rahatladılar.
3)Osmanlı Devleti yıkılmaktan bir süre kurtuldu.
4)1.Dünya savaşı uzadı.
5)Mustafa Kemal’in üstün taktik gücüyle zaferin kazanılması,O’NUN Türk milletinin Kurtuluş Savaşında önderi olmasını sağladı.Kuva-yi Milliye’ye zemin hazırladı.
KANAL HAREKATI:
Osmanlı Genelkurmayı,Almanların da etkisiyle İngilizlerin elinde bulunan SÜVEYŞ KANALI’NA bir saldırı düzenlediler.Kanal Harekatının nedenleri:
1-Bu kanal Osmanlı Devleti tarafından alınırsa İngilizlerin en önemli sömürgeleri olan HİNDİSTAN,AVUSTRALYA ve YENİ ZELANDA ile bağlantısını kesmekti.Savaş boyunca buralardan hem asker hem de malzeme desteği alan İngiltere’nin durumu güçleşecekti.
2-Süveyş Kanalı Osmanlıların eline geçerse İngilizleri Mısır’dan çıkarmak mümkün olabilirdi.
1915 yılı başlarında kanal harekatına girişildi.Yapılan iki deneme de başarısızlıkla sonuçlandı.
________&________
OSMANLI DEVLETİ-ARAPLAR ve İNGİLİZLER:
İngilizler Osmanlı Devleti içinde yaşayan Arapları kışkırtıp onların yaşadıkları bölgeleri egemenlikleri altına almayı düşünüyorlardı.Yüzlerce yıl Osmanlı egemenliğinde askere bile alınmadan yaşayan Araplar,İngiliz casusları tarafından kışkırtıldılar.İngilizler hem GÜNEY IRAK’A hem de ADEN’E çıkarma yaptılar.Türk birlikleri hem İngiliz hem de Araplarla uğraşmak zorunda kaldılar.
_________&________
IRAK CEPHESİ:
İngilizler,Basra (İran körfezi) körfezinden geçerek IRAK’a asker çıkardılar.Ancak ummadıkları bir direnişle karşılaştılar.KUT-ÜL AMARE denilen yerde İngiliz askerleri komutanları ile birlikte esir alındılar.Ağır yenilgilere uğradılar.(Kasım 1915-Nisan 1916)Ancak bu üstünlük kalıcı olmadı.Zengin petrol yataklarının bulunduğu Kuzey Irak’a vardılar.1918 yılı içinde de MUSUL BÖLGESİNİ tümüyle ellerine geçirdiler.
İngilizlerin Irak cephesindeki amaçları:
1-Irak petrollerini ele geçirmek,
2-Türk kuvvetlerinin İran’a girmesini ve Hindistan’ı tehdit etmesini önlemek.
_________&_________
SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ:
İngilizler,Türk orduları üzerindeki baskılarını arttırarak onları kuzeye çekilmeye zorlamışlardır.Araplar da İngilizlere büyük yardımlarda bulunmuşlardır.İngilizlerde kolay ilerleyememiş ancak 1918 yılında SURİYE’YE girebilmişlerdir.
Suriye cephesindeki YILDIRIM ORDULARI GRUBUNA Alman generali LİMAN VON SANDERS komuta ediyordu.İngilizlere karşı başarılar sağlandı.Bu general,Mondros Ateşkes antlaşması gereğince komutanlıktan alındı,yerine Mustafa Kemal Paşa atandı.Suriye önlerinde önemli bir savunma hattı oluşturulmuşken Mustafa Kemal’de İstanbul’a geri çağrıldı.
________&________
HİCAZ VE YEMEN CEPHESİ:
Bu cephede Türk birlikleri, İngilizler ve Mekke Emiri ŞERİF HÜSEYİNLE mücadele ettiler.Arap yarımadasında pek çok yeri elden çıkarmak zorunda kalsalar da KUTSAL YERLERİ,Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanıncaya kadar kahramanca savunup teslim etmediler.
________&________
SAVAŞIN BİTİŞİ:
Rusya’nın savaştan çekilmesi ile,Osmanlı Devleti,Almanya ve Avusturya-Macaristan,doğu cephelerinde uğraşmaktan kurtulmuş,İngiltere ve Fransa’ya karşı daha güçlü bir konuma gelmişlerdi.Savaşı kazanabileceklerini düşünmeye başladılar.Ancak bu umutları gerçekleşemedi.Çünkü Almanya;
1-Askerlik bakımından güçlü ise DENİZLERE EGEMEN DEĞİLDİ.Avrupa’nın ortasında sıkışıp kalmış bir devletti.
2-Hammadde ve insan gücü sınırlıydı.
*** Bağlaşığı olan Avusturya-Macaristan’ın durumu da aynı idi.Bu devletin içinde pek çok SLAV’IN barınması durumunu güçleştiriyordu.
*** 1915 yılında Almanya’nın yanında savaşa katılan BULGARİSTAN, Osmanlı Devletine malzemem yardımı yapılan YOL olması bakımından değeri vardı.
*** Osmanlı Devleti,Almanya’nın en son ve en büyük bağlaşığı idi.Silah,cephane ve savaş malzemesi bakımından tamamıyle Almanya’ya bağlıydı.
*** İngiltere ise DENİZLERE egemendi.Sömürgeleri dolayısıyle tükenmez HAMMADDE ve İNSAN GÜCÜNE sahipti.Ogünün şartları içinde yenilgiye uğraması mümkün görünmüyordu.
Hammaddesi azaldığı için ekonomisi bozulan Almanya,düşmanlarını dize getirebilmek için DENİZALTI savaşına başvurdu.Denizaltılarını Almanlar geliştirmişti. İtilaf devletlerine malzeme taşıyan gemileri batırmaya başladılar.
*** A.B.D’NİN DURUMU:
Savaşın başında Avrupa sorunlarına karışmayarak tarafsızlığını ilan etmişti.Ancak Amerikan firmaları İtilaf devletlerine büyük ölçüde savaş malzemesi satıyorlardı.Bu durumu engellemek için Alman denizaltıları,Amerikan ticaret gemilerini batırmaya başladılar.Sivilleri taşıyan gemiler de batırılmaya başlandı.Bu durum Amerikan ekonomisine önemli ölçüde zarar verince 1918 yılı başlarında ABD savaşa girdi.Büyük bir Amerikan ordusu Avrupa’ya geldi.ABD’NİN katılması ile savaşın kaderi değişti.Taze,dinç ve çok iyi donatılmış Amerikan kuvvetleri İngiliz ve Fransız birlikleri ile birleşince Almanların Batı cephesi çöktü.Osmanlı birlikleri Suriye ve Irak’ta Almanya’dan yardım gelmeyince zor duruma düştüler.Dört devlet galip olan itilaf devletleri ile arka arkaya anlaşmalar imzalayarak savaştan çekildiler.
_________&_________
SAVAŞIN SONUÇLARI:
1)İttifak devletleri savaşı kaybetti.(1918)
2)Başta Avrupa olmak üzere dünyada birçok devletin sınırları yeniden çizildi.Birçok yeni devlet kuruldu.(POLONYA-ÇEKOSLOVAKYA-YUGOSLAVYA) İmparatorluklar yıkıldı.
3)Yenen devletlerle yenilen devletler arasında barış antlaşmaları imzalandı.Bu antlaşmaların içerikleri PARİS BARIŞ KONFERANSINDA hazırlandı.
4)A.B.D. Başkanı WİLSON savaşın bitiminde bir bildiri yayınladı.
5)Yenen devletler,yenilen devletlere şartları çok ağır olan antlaşmalar imzaladılar.Bu devletler öç almak için fırsat kollamaya başladılar.Barışı sağlamak amacıyla kurulan MİLLETLER CEMİYETİ,İngiltere’nin tarafını tuttuğu için amacına ulaşamadı.2.DÜNYA SAVAŞININ temelleri atılmaya başladı.
__________&__________
WİLSON İLKELERİ:
A.B.D.Cumhurbaşkanı WOODROW WİLSON kongrede 8 Ocak 1918’de verdiği demeçte barışın temel ilkeleri olarak 14 noktayı açıkladı.Önemlileri:
Galip devletler,yenilen devletlerden toprak almayacak,
Milletler kendi geleceklerine kendileri karar verecekler,
Yenilen devletler tazminat ödemeyecekler,
Türklerin çoğunlukta oldukları yerlerde Türk egemenliği tanınacak,
Dünya’da barışı sağlayacak bir teşkilat kurulacak.(MİLLETLER CEMİYETİ)
OSMANLI İMPARATORLUĞUNU İLGİLENDİREN MADDE (12.MADDE) : Osmanlı İmp.nun Türk olan kısımlarının egemenliği tanınacak.Ancak Türk olmaya milliyetlere MUHTAR gelişme imkanları verilecek.Çanakkale Boğazı devamlı olarak bütün milletleri gemilerine açık olacak ve bu durum milletlerarası garanti altına alınacak.
__________&__________
PARİS BARIŞ KONFERANSI:
1.Dünya Savaşını bitiren barış antlaşmaları 32 devletin katıldığı bu konferansta hazırlandı.Ancak konferansın kararlarına 5 devlet (A.B.D.-İNG-FR-JAPONYA-İTALYA) hakimdi. En çok sözü geçen devletler ise İNGİLTER ve FRANSA idi.A.B.D.görünüşte barıştan yanaydı.Fransa’nın tek amacı,Almanya’nın bir daha başını kaldıramayacak duruma gelmesi idi.İngiltere de Alman donanmasını ortadan kaldırmak istiyordu.Japonya etkin bir rol oynayamadı.İtalya konferansta üvey evlat muamelesi gördü.
__________&__________
YENEN DEVLETLERLE YENİLEN DEVLETLER ARASINDA İMZALANAN ANTLAŞMALAR:
1- VERSAİLLES (Versay): Almanya ile imzalandı.7Mayıs-28 Haziran1919
Alman toprakları; Belçika,Fransa,Polonya,Danimarka arasında paylaşıldı.Bütün deizaşırı sömürgelerinden vazgeçti.Bu topraklar Milletler Cemiyetinin dolayısıyle İngiltere’nin kontrolüne girdi.33 Milyar dolarlık savaş tazminatı yüklendi.
2- SAİNT-GERMAİN (Sen Jermen) : Avusturya ile imzalandı.10 Eylül 1919
İtalya,Romanya,Yugoslavya,Polonya’ya toprak bıraktı.Toprakları 576 bin kilometre kareden, 84 bin’e,nüfusu 50 milyon’dan 7 milyona düştü.
3- NEUİLLY (Nöyyi) : Bulgaristan ile imzalandı. 27 Kasım 1919
Romanya,Yunanistan,Yugoslavya’ya toprak verdi. EGE DENİZİ ile BAĞLANTISI kesildi.Deniz ve hava kuvvetleri ortadan kaldırıldı.Mecburi askerlik diğer yenik devletlerde olduğu gibi kaldırıldı.
4- TRİANON (Triyanon) : Macaristan ile imzalandı. 4 Haziran 1920
En son bu devletle antlaşma imzalandı.Çekoslovakya,Yugoslavya,Romanya ve Avusturya’ya toprak bıraktı.330 bin kilometre olan toprakları 92 bin’e düştü.Nüfusu 22 milyondan 7,5 milyona düştü.
5- SEVRES (Sevr) : Osmanlı Devleti ile imzalandı. 10 Ağustos 1920
Anadolu’nun paylaşılması konusunda galip devletler kendi aralarında anlaşmadıkları için geç imzalanmış,Osmanlı Devletinin toprakları bu antlaşma ile İngiliz,Fransız,Yunanlılar ve İtalyanlar arasında paylaşıldı.Uygulanmadığı için ÖLÜ DOĞMUŞ BİR ANTLAŞMADIR.
__________&_________
ÖLÇME-DEĞERLENDİRME SORULARI:
1)1.Dünya Savaşında gruplaşmalar nasıl oldu?Savaş başladıktan taraflara hangi devletler sonradan katıldı?
2)İtalya,niçin taraf değiştirdi?
3)19.yy Avrupa’sını iki önemli olay nedir?
4)Fransız İhtilalinin sonucunda dünya’ya yayılan önemli ilkeler nelerdir?Bunlardan MİLLİYETÇİLİK akımı niçin çok uluslu devletleri etkilemiştir?
5)Sömürgecilik nedir,hangi olayın sonucunda hangi nedenlerle ortaya çıkmıştır?
6)1.Dünya Savaşının nedenleri nelerdir?
7)“PANİSLAVİZM “ PROPAGANDASI nedir,hangi devlet,niçin ortaya atmıştır? Bu propaganda hangi devletlerin aleyhine olmuştur?
8)1.Dünya Savaşında Almanya ve İngiltere niçin aynı grupta yer alamazdı?
9) “ “ “ “ Avusturya-Macaristan ve Rusya niçin aynı grupta yer alamazdı?
10) “ “ “ “ Almanya ve Fransa niçin aynı grupta yer alamazdı?
11)İttifak devletleri ve İtilaf devletleri hangi yıllarda oluşmuştur?Almanya ve İtalya sömürgeleşmeye niçin geç girmişlerdir?
12)1.Dünya Savaşının görünürdeki nedeni nedir?Hangi devletler başlatmıştır?
13)İtilaf devletleri,Osmanlı Devletinin savaşa girmesini niçin istemiyorlardı,Osmanlı Devletinin savaşa girmemesi için hangi vaatlerde bulundular?
14)Almanya ,Osmanlı Devletinin kendi yanında savaşa girmesini niçin istiyordu?
15)İttihat ve Terakki Partisi hangi yıllar arasında Osmanlı Hükümeti olarak ülkeyi yönetti?İttihat ve Terakki Hükümeti,Osmanlının niçin Almanya’nın yanında savaşa girmesinin istiyordu?
16)Almanya,1.Dünya savaşını niçin kazanamaz,İngiltere bu savaşı neden kazanırdı?
17)Osmanlı Devleti,1.Dünya Savaşına nasıl girdi?
18)Osmanlı Devleti,savaşa girdikten sonra hangi cepheler açıldı? Ana,yardımcı ve müttefiklerimize yardım amacıyla hangi cephelerde savaşıldı?
19)Kafkas cephesinde kimlerle savaşıldı?Sarıkamış bozgununun nedenleri nelerdir,hangi illerimiz elimizden çıkmıştır?
20)Mustafa Kemal’in Kafkas cephesindeki rolü nedir,buradaki başarısından sonra hangi rütbeye yükseltilmiştir?
21)Kafkas cephesi hangi antlaşmalar ile kapandı? Hangi illerimizi Rusya’dan geri aldık?Bu iller hangi antlaşma ile elimizden çıkmıştı?
22) Çanakkale cephesinin açılma nedenleri nelerdir?Bu cephede kimlerle savaştık?(İngiliz sömürgelerinden katılan askerler de dahil)
23)18 Mart 1915’te denizde başarı nasıl kazanıldı?
24)Çanakkale’yi denizden geçemeyen İtilaf devletleri kuvvetleri Gelibolu yarımadasında nerelere çıkarma yaptılar?
25)Çanakkale Savaşında Mustafa Kemal’in emrine hangi birlikler verildi?Mustafa Kemal,savaşı nereden yönetti?
26) İngiltere ve Fransa’nın,Rusya ile bağlantı kurması Çanakkale Boğazından başka nereden yapılabilirdi;niçin yapılamadı?
27)Mustafa Kemal,Çanakkale ve Suriye-Filistin cephelerinde hangi Alman generalinin komutası altındaydı?
28)Mustafa Kemal,Çanakkale Savaşında askerlerine hangi emri vermiştir?
29)Çanakkale Savaşlarında tamamıyle şehit olan birliğimiz hangisidir?
30)Çanakkale Savaşı,Rusya’daki rejim değişikliğine nasıl neden oldu?Rusya savaştan niçin çekildi?
31)Çanakkale Savaşındaki Mustafa Kemal’in Kurtuluş Savaşında ulusunun önder olarak kabul etmesindeki rolü nedir?
32)Çanakkale Savaşının diğer sonuçları nelerdir?
33)Kanal Harekatını hangi devletler,niçin açtılar?Sonucu ne oldu?
34)Irak cephesinin açılmasında İngiltere’nin amacı nedir?İngiliz birlikleri nerede yenilgiye uğramışlardır?
35)İngilizler,Osmanlı egemenliğindeki Arapları niçin kışkırttılar?
36)Mondros Ateşkes antlaşması imzalandığı sırada Türk birlikleri nerede İngilizlere karşı savunma hattı oluşturmuşlardı?(Kimin komutasında)
37)Hicaz ve Yemen cephesinde kimlere karşı niçin savaşıldı?
38)A.B.D.1.Dünya Savaşına nasıl girdi?
39)1.Dünya Savaşı nasıl bitti,savaşın sonuçları nelerdir?
40)1.Dünya Savaşından sonra dünyada barışı korumak için hangi teşkilat kuruldu,bu teşkilat 2.Dünya Savaşının çıkmasını niçin önleyemedi?
41)A.BD.Cumhurbaşkanı,savaşın bitiminde yayınladığı bildiri ile Wilson ilkelerinde nelerden söz etti?Bu ilkelerden Osmanlı Devletini ilgilendiren madde ve içeriğini açıklayınız?
42)1.Dünya Savaşını bitiren antlaşmalar nerede hazırlanmıştır?Hangi devletle hangi antlaşma imzalanmıştır?
43)1.Dünya Savaşının bitiminde hangi yeni devletler kurulmuştur?Bu devletler,hangi yenik devletlerden toprak almışlardır?
