İNSAN HAKLARININ KORUNMASI
İNSAN HAKLARI:Din,dil,ırk,cinsiyet vb. ayrımlar olmaksızın tüm insanların doğuştan sahip olduğu,insan onuruna yaraşır bir biçimde yaşayabilmemiz için gerekli olan haklardır.
İnsan hakları ÖZGÜRLÜK,EŞİTLİK,ADALET gibi EVRENSEL değerlere dayanır.Akıllı ve sorumlu varlıklar olarak bu haklardan yararlandığımız sürece İNSANCA yaşayabiliriz.
İNSAN HAKLARININ KORUNMAMASI SONUCU ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR:
İnsanın kendini geliştirebilmesi için gerekli olan YAŞAM HAKKI güvencede olmaz,
Doğuştan getirdiği birtakım olanaklarını geliştiremez,
Ekonomik,sosyal,siyasal ve kültürel haklarını kullanamaz,
Yaşadığı toplumda barış ve güven ortamı bozulur,kimse başkalarının haklarına saygı göstermez,
Güçlü olanlar güçsüzleri ezer ve sömürür,insan onuruna yaraşır bir yaşam sürmek olanaksızlaşır,
İnsanlar arasında dil,din,ırk,cinsiyet vb. ayrımlar yapılır,
İnsan haklarına saygı duyulmaması toplumu DEMOKRASİDEN uzaklaştırır,
Yurttaşların devlete olan güveni azalır,toplumda huzursuzluklar ortaya çıkar,
Devletin diğer devletlerle ve uluslar arası kuruluşlarla olan ilişkilerinde sorunlar ortaya çıkar,
Savaşlar,kıyımlar,işkenceler,dayak,şiddet hep insan haklarının korunmamasının sonuçlarıdır,
İnsanlar kendilerini geliştiremedikleri için ülkelerinin ve insanlığın ilerlemesine katkıda bulunamazlar,
Toplumdaki dayanışma ve duygu bağı yok olur.Böyle bir toplumun da bağımsızlığı tehlikeye girer.
İNSAN HAKLARINI KORUMANIN SONUÇLARI:
Bireyler ve toplum huzur ve güven içinde olur,
Toplumda ADALET sağlanır,insanların yargıya olan güvenleri tamdır,
Yurttaşın devlete,devlet yurttaşına güven duyar,
İnsanlar,doğuştan getirdikleri yeteneklerini devletin yardımıyla geliştirip,değerlendirebilirler.Böylece hem ülke kalkınmasına hem de tüm insanlığın gelişimine katkıda bulunurlar,
Herkese eşit haklar tanınır,ayrımcılık olmaz,
Demokratik sosyal yaşam gelişir,insanlar ihtiyaçlarını rahatça karşılayabilirler,
Demokratik siyasal yaşam gelişir.Bireyler,kendilerini yönetecek kişileri oylarıyla belirler,yönetime katılırlar,
İnsanlar YURTTAŞ OLMA BİLİNCİNE sahip olurlar.Devlete karşı görevlerini yerine getirirler.Bunların kendilerine hizmet olarak geri döneceğini bilirler,
İnsan haklarını ihlal edenlerin yasalar uyarınca cezalandırılacağını bilirler.Toplum düzeninin yasalarla korunacağını bilirler,
Yurttaşlar birlik ve beraberlik içinde olurlar.Ulusal bütünlükleri korunur,bağlılıkları artar,
Ülkede demokrasi korunur ve güçlenir,
Diğer devletler arasında ülkenin saygınlığı artar.
_____&____
İNSAN HAKLARININ KORUNMASI
ULUSAL DÜZEYDE ULUSLAR ARASI DÜZEYDE
ULUSAL DÜZEYDE İNSAN HAKLARININ KORUNMASI:
Anayasa ve yasalarla,
İnsan haklarını korumakla yükümlü devlet organları ile,
İnsan haklarını korumak için kurulmuş sivil toplum örgütleri ile,
İnsan Hakları Danışma Kurulları aracılığı ile.
ANAYASA VE YASALARLA İNSAN HAKLARININ KORUNMASI:
ANAYASA:Devletin işleyişini düzenleyen kuralların bütününe denir.Anayasa,diğer yasaların temelini düzenleyen üst yasa niteliğindedir.Bu nedenle çıkarılan hiçbir yasa anayasaya aykırı olamaz.Hak ve özgürlükleri güvence altına almak anayasaların temel işlevidir.
Anayasalar ve yasalar yapılırken uluslar arası sözleşmelerin hükümlerine uygun düzenlemeler yapılmasına dikkat edilmelidir.Bizim anayasamızın pek çok maddesi insan haklarının korunması ile ilgilidir.Bunlar;
5.MADDE:Devlet,kişinin temel hak ve özgürlüklerini sınırlayan engelleri ortadan kaldırmakla yükümlü kılınmıştır.
14.MADDE:Kişilerin TEMEL HAK VE ÖDEVLERİ(Kişi hakları,sosyal ve ekonomik haklar,siyasi haklar ve ödevler )belirtilmiştir.Bunlardan eğitim,sağlık ve sosyal güvenlik hakları ayrı bir niteliğe sahiptir.Devletin bu konularda bireylere hizmet sunması gereklidir.Bu nedenle bu haklara İSTEME HAKLARI da denir.
40.MADDE:Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes,yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.
Yine bu maddeye göre;Kişinin,resmi görevliler tarafından yapılan haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da kanuna göre devlet tarafından karşılanır.
125.MADDE:Yurttaşlar,hakları devlet tarafından çiğnendiği zaman mahkemeye başvurarak haklarını arayabilirler.
T.B.M.M,son yıllarda insan hakları bilincinin gelişmesine paralel olarak birçok yasal düzenlemeler yapmıştır.Örneğin;Tüketici Hakları ve Çocuk Hakları ile ilgili yasaların çıkarılması gibi.
İNSAN HAKLARINI KORUMAKLA YÜKÜMLÜ DEVLET ORGANLARI:
1)-TBMM: Yasama organıdır.İnsan haklarını koruyan ve güvence altına alan yasalar çıkarır.Bunun dışında TBMM içinde insan hak ve özgürlüklerini korumak üzere çeşitli komisyonlar kurulur.Bu komisyon geçici olarak
görev yapar.İNSAN HAKLARINI İNCELEME KOMİSYONU bu amaçla kurulmuş bir komisyondur.Bundan başka DİLEKÇE KOMİSYONU ise sürekli olarak görev yapar.Her konuda olduğu gibi insan hakları ile ilgili dilekçeleri kabul eder.
2)- YARGI ORGANLARI: Bağımsız mahkemelerdir.Haksızlığa uğrayanları korur.Haksızlık yapanları cezalandırır.Bir yüksek mahkeme olan ANAYASA MAHKEMESİ,anayasaya aykırı olarak TBMM tarafından çıkarılan yasaları iptal eder.Devlet tarafından bir haksızlığa uğradıklarını düşünenler mahkemelere dava açabilirler.Mahkemeler ve yargıçlar görevlerini tam bir bağımsızlık içinde,kimseden emir almadan yerine getirirler.
3)- YÜRÜTME ORGANI: Yasaları uygulayan CUMHURBAŞKANI ve HÜKÜMET’TİR.Yürütme organının görevlerini yerine getirmesi için MEMURLAR,İŞÇİLER,SÖZLEŞMELİ PERSONEL gibi kamu görevlileri görevlendirilmiştir.Bunlar yurttaşın günlük işlerini aksatmadan yerine getirirler.Örneğin; sınıfta ders veren bir öğretmen,yürütme organının bir uzantısıdır ve sınıf içindeki her türlü eylem davranışlarından dolayı yürütme organına karşı sorumludur.Bu nedenle kamu çalışanları görevlerini yerine getirirken tüm insanlara eşit ve adil davranmalıdırlar.Okullarda VATANDAŞLIK ve İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ DERSİNİN okutulması insan haklarının ulusal düzeyde korunması çalışmalarına bir örnektir.
İNSAN HAKLARININ KORUNMASINDA SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ VE İŞLEVLERİ:
Sivil toplum kuruluşları,DİNLERİ ,DİLLERİ,IRKLARI,CİNSİYETLERİ,SİYASAL GÖRÜŞLERİ ne olursa olsun hiçbir ayrım yapılmaksızın tüm insanların haklarıyla ilgilenmek üzere kurulur.Bu yüzden insan hakları ile ilgilenen sivil toplum örgütlerinin etkisi tüm dünyada giderek artmaktadır.İnsan hakları ile ilgili sivil toplum kuruluşları,insan haklarının İHLAL EDİLMESİNİ ÖNLEMEKLE GÖREVLİ DEĞİLDİR.Bu kuruluşlar,İNSAN HAKLARINA AYKIRI EYLEM VE DAVRANIŞLARI AÇIKLARLAR VE İLGİLİLERDEN BUNLARA ÇÖZÜM BULUNMASINI İSTERLER.İNSAN HAKLARI KONUSUNDA KAMUOYU OLUŞTURMAK İÇİN TOPLANTILAR,PANELLER,BASIN AÇIKLAMALARI DÜZENLERLER.UYARI GÖREVİ YAPARLAR.
İNSAN HAKLARI İLE İLGİLENEN SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI:
*Türkiye İnsan Hakları Kurumu
* Sokak Çocuklarını Koruma Derneği
* Ankara Kadın Dayanışma Vakfı
ÇEVRE SORUNLARI İLE İLGİLENEN SİVİL TOPLUM KURUŞLARI:
Türkiye Erozyonla Mücadele,Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı ( TEMA)
Çevre ve Kültür Varlıklarını Koruma Vakfı (ÇEKÜL)
Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD)
TÜKETİCİ HAKLARI İLE İLGİLENEN SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI:
*Tüketici Haklarını Koruma Derneği ( TÜKODER)
*Türkiye Tüketicileri Koruma ve Eğitim Vakfı ( TÜKETİCİ VAKFI )
Yukarıda sayılan kuruluşlardan başka; KIZILAY,SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU,YEŞİLAY,MİLLİ EĞİTİM VAKFI gibi dernek ve vakıflar yararlı çalışmalar yürütmektedirler.
&
İNSAN HAKLARI DANIŞMA KURULLARI VE İŞLEVLERİ:
İnsan haklarının korunması için dünyanın birçok ülkesinde çeşitli kuruluşlar oluşturulmaktadır.Bunlardan biri de insan hakları danışma kurullarıdır.Danışma kurullarında İNSAN HAKLARI KONUSUNDA UZMAN OLAN KİŞİLER,HUKUKÇULAR,BİLİM ADAMLARI,DÜŞÜNÜRLER,SİVİL TOPLUM KURULUŞLARININ TEMSİLCİLERİ ve DEVLET ORGANLARININ TEMSİLCİLERİ YER ALIR.
Ülkemizde bu amaçla1997 yılında İNSAN HAKLARI KOORDİNATÖR ÜST KURULU kurulmuştur.Bu kurul İNSAN HAKLARINDA SORUMLU DEVLET BAKANININ BAŞKANLIĞINDA, BAŞBAKANLIK,ADALET,İÇİŞLERİ,DIŞİŞLERİ,MİLLİ EĞİTİM VE SAĞLIK BAKANLIKLARININ MÜSTEŞARLARINDA oluşur.
&
İNSAN HAKLARININ ULUSLAR ARASI DÜZEYDE KORUNMASI:
İnsan haklarının uluslar arası düzeyde korunması düşüncesi 2.DÜNYA savaşından sonra ortaya çıkmıştır.Savaş sırasındaki insan hakları ihlalleri insan haklarının uluslar arası düzeyde korunması gerçeğini ortaya koymuştur.Daha önceleri devletlerin iç sorunu olarak görülen insan hakları ihlalleri,uluslar arası bir sorun olarak görülmüştür.Bu nedenle çeşitli kurum ve kuruluşlar oluşturulmuştur.
BU KURULUŞLAR: ( Birleşmiş Milletler,Avrupa Konseyi, Amerikan Devletleri Örgütü,Afrika Birliği Örgütü)
1)-BİRLEŞMİŞ MİLLETLER(BM) .(Konusunda ilk kuruluş)Uluslararası barış ve güvenliğin sürekliliğini sağlamak,anlaşmazlıkları barışçı yollarla çözmek,insan hakları ile ilgili konularda ülkeler arasında iş birliğini sağlamak amacıyla 1945 yılında kurulmuştur.Türkiye aynı yıl üye olmuştur.BM, dünyadaki barışı ve insan haklarını koruyucu kuruluşların en etkini ve en önemlisidir.Merkezi.ABD’nin NEWYORK kentindedir.Birleşmiş Milletler İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİNİ HAZIRLATIP üye devletlerin imzasına sunmuştur.Bu bildirgede insan hakları evrensel düzeyde hazırlanmıştır.
Birleşmiş Milletler,insan hakları konusunda çeşitli komisyon ve komiteler kurarak çalışmalarını yürütmektedir.Bunlardan bazıları şunlardır:
* EKONOMİK ve SOSYAL KONSEY,
* İNSAN HAKLARI KOMİSYONU,
* AYRIMCILIĞIN KORUNMASI ve AZINLIKLARIN KORUNMASI HAKKINDA ALT KOMİSYON,
* KADININ STATÜSÜ KOMİSYONU,
* IRK AYRIMCILIĞINI KALDIRMA KOMİSYONU,
* İNSAN HAKLARI KOMİTESİ,
* EKONOMİK VE KÜLTÜREL HAKLAR KOMİTESİ,
* İŞKENCEYE KARŞI KOMİTE,
* KADINLARA KARŞI AYRIMCILIĞIN KALDIRILMASI KOMİTESİ,
* ÇOCUK HAKLARI KOMİTESİ.
&
BÖLGESEL KURULUŞLAR:
2)- AVRUPA KONSEYİ:
Avrupa devletleri arasında insan hakları ve demokrasiyi korumak,geliştirmek sağlık,toplumsal refah,eğitim,kültür,çevre,yerel yönetim ve adalet gibi çok geniş alanda üye devletler arasında uyum sağlamak amacıyla 1949’ da kurulmuştur. Merkezi Fransa’nın STRASBOURG kentindedir. Türkiye 1950 yılında üye olmuştur.Avrupa konseyinin en önemli amaçlarından birisi,insan haklarının ve temel özgürlüklerin geliştirilmesi ve korunmasıdır.Konsey bu amacı gerçekleştirmek için 1950’ de AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİ hazırlamıştır.Bu sözleşme ile üye ülkelerdeki insanları temel hak ve özgürlükleri güvence altına alınmıştır.Sözleşme ile getirilen hükümlere tüm üye ülkelerin uyma zorunluluğu vardır.Uymayan ülkelerin cezalandırması kabul edilmiştir.
Avrupa Konseyinin BAKANLAR KOMİTESİ ve DANIŞMA MECLİSİ gibi iki önemli organı vardır.BAKANLAR KOMİTESİ:Üye ülkelerin dış işleri bakanlarından oluşur.Avrupa konseyinin en etkin organıdır.DANIŞMA MECLİSİ: Üye devletlerin belirleyeceği milletvekillerinden oluşur.İnsan hakları konusu ile ilgili sorunları izler,değerlendirir,tavsiye kararları alır.
Avrupa Konseyinde insan haklarının korunması ile ilgili olarak iki organ daha vardır.Bu organlar; AVRUPA İNSAN HAKLARI KOMİSYONU ve AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİDİR.
AVRUPA İNSAN HAKLARI KOMİTESİ: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini imzalayan üye devletlerin sayısı kadar üyeden oluşur.Üye devletlerin insan haklarına aykırı davranışlarını içeren dilekçeleri inceler.Dilekçelerin ilk geldiği yerdir. Verilen dilekçelerdeki iddiaları ciddi bulursa tarafları uzlaştırmaya çalışır.Dostça çözüm bulunamayan dilekçeleri İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNE GÖNDERİR.
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ: Avrupa İnsan Hakları Divanı adı ile de bilinir.Üye devlet sayısı kadar yargıçtan oluşur.Gelen davalara bu yargıçlar arasından seçilen 7 yargıç bakar.Üye devletler,mahkemenin vereceği kararlara uymak zorundadır.***Ülkemiz vatandaşlarına 1987
Yılında komisyona bireysel başvuru hakkını tanımıştır.1990 yılında ise mahkemenin zorunlu yargı yetkisini kabul etmiştir.
3)- AMERİKAN DEVLETLERİ ÖRGÜTÜ:Amerika kıtasındaki ülkeler üyedir.Örgüt bu kıtada insan haklarının korunması ile ilgilenir.
4)- AFRİKA BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ: Afrika ülkeleri üyedir.Afrika’da insan haklarının korunması ile ilgilenir.
İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ ULUSLAR ARASI BELGELER:
1-İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ
2- AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ
3- HELSİNKİ NİHAİ SENEDİ
4- PARİS ŞARTI
5- ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ
&
1)- İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu tarafından hazırlanmış ve 10 ARALIK 1948 tarihinde kabul edilmiştir.İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi günümüz anayasalarının ve öteki insan hakları belgelerinin hazırlanmasına KAYNAKLIK eden en önemli belge niteliğindedir.
2)- AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinden sonra en önemli belgedir.Sözleşme Avrupa Konseyi tarafından hazırlanmıştır.1950 tarihinde imzalanmış,1953 tarihinden yürürlük kazanmıştır.
3)- HELSİNKİ NİHAİ SENEDİ: Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) tarafından 1975 yılında imzalanmıştır.Arnavutluk dışındaki tüm Avrupa ülkeleri ve ABD ve Kanada’nın imzaladığı bu belge,ULUSLAR ARASINDAKİ İŞ BİRLİĞİNİ GELİŞTİRMEK amacını taşımaktadır.Belgenin 7.maddesiyle insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı ilkesi ilan edilmiştir.
4)- PARİS ŞARTI: AGİK tarafından üye ülkelerinin devlet ve hükümet başkanları ile 1990’da bir PARİS ZİRVESİ yapıldı. PARİS ŞARTI, bu zirvede sonucunda ortaya çıkmıştır.”YENİ BİR AVRUPA İÇİN İLK ADIM” sloganı ile belge sunulmuştur.
5)-
İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ ULUSLAR ARASI GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR:
Bunlara HÜKÜMET DIŞI ÖRGÜTLER de denir.Hükümetlerin ve resmi kuruluşların insan hakları konusunda yetersiz kalmaları nedeniyle kurulmuşlardır.Bunlar :
1)- ULUSLAR ARASI AF ÖRGÜTÜ
2)- HELSİNKİ YURTTAŞLAR MECLİSİ
3)- ULUSLAR ARASI KIZIL HAÇ KOMİTESİ
4)- “ “ “ “ HUKUKÇULAR KOMİSYONU
5)- ULUSLAR ARASI PEN KLUBÜ( Yazarlar Birliği)
6)- İNSAN HAKLARI İÇİN ULUSLAR ARASI BİRLİK
ULUSLAR ARASI AF ÖRGÜTÜ: 1961 yılında İngiltere’de kurulmuştur.Şiddete başvurmamış olmak koşuluyla DÜŞÜNCE ve İNANÇLARI YÜZÜNDEN TUTUKLANAN HAPSE ATILAN İNSANLARI SERBEST BIRAKILMALARI İÇİN ÇABA GÖSTERİRİR.Bu kişilere “DÜŞÜNCE TUTUKLULARI” adı verilir.Örgüt ÖLÜM ve İŞKENCEYE karşıdır.1977 yılında NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNE layık
görülmüşlerdir. ______&______ A.Çakacıoğlu
BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN KOLLARI VE AÇILIMLARI:
1)- UNESCO: Birleşmiş Milletler EĞİTİM,BİLİM ve KÜLTÜR ÖRGÜTÜ
2)- UNİCEF: Birleşmiş Milletler ÇOCUKLARA YARDIM FONU
3)- WHO: DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ
4)- IMF: ULUSLAR ARASI PARA FONU
5)- FAO: Birleşmiş Milletler GIDA ve TARIM TEŞKİLATI
6)- ILO : ULUSLAR ARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ
7)- UNFPA: Birleşmiş Milletler NÜFUS FONU
8)- NATO: KUZEY ATLANTİK SAVUNMA PAKTI (Birleşmiş Milletlerin ASKERİ KOLU)
ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ: 1989’ da kabul edilmiş,1990 yılında yürürlüğe girmiştir.Türkiye bu sözleşmeyi 1994 tarihinde imzalamıştır.Bu sözleşme,18 yaşına kadar herkesin çocuk olduğunu kabul etmektedir.Çocuk hakları sözleşmesinde; çocuklar arasında ırkları,renkleri,dilleri,dinleri,siyasal inançları nedeniyle ayrım yapılamayacağı açıkça belirtilmiştir.